Systemy franczyzowe dzielą się na kilka podstawowych kategorii. W zależności od charakteru biznesu, systemu działalności, rodzaju wiedzy technicznej wyróżnia się odpowiednie umowy franczyzowe. Czym one się różnią?

Franczyza jest umową biznesową, polegającą na przekazaniu na rzecz franczyzobiorcy licencji na używanie znaku towarowego wraz z udzieleniem potrzebnego wsparcia w prowadzeniu biznesu. Rozpoczęcie działalności pod szyldem franczyzodawcy, jest idealnym rozwiązaniem dla osób, które nie mają dużego doświadczenia w prowadzeniu biznesu, nie posiadają również zbyt wielkich pieniędzy na start i potrzebują swego rodzaju „mentora”. W zależności od preferencji franczyzobiorcy, czyli tego czego oczekuje od takiej współpracy oraz charakteru działalności udzielającego licencji, rozróżnia się kilka rodzajów umów franczyzowych.

Ze względu na rodzaj umowy pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą rozróżniamy:

Franczyzę bezpośrednią:
Jest to najczęstszy i zarazem najprostszy sposób na zawierania współpracy między franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Ma bardzo bezpośredni charakter, wszystkie czynności zawierania umowy są załatwiane bezpośrednio pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą. Właściciel bezpośrednio sprawuje kontrolę nad franczyzobiorcą, sam szkoli pracowników i zajmuje się działaniami marketingowymi. Ten rodzaj umowy nie jest odpowiedni dla firm, gdy działalność franczyzobiorcy odbywa się w znacznej odległości (np. za granicą, wtedy zalecany jest inny rodzaj umowy).

Franczyzę wielokrotną:
Występuje w sytuacji, kiedy franczyobiorca chce sam posiadać możliwość otwierania nowych jednostek firmy na określonym terenie. Ilość nowych podmiotów jest określona w umowie. Franczyza wielokrotna jest przeciwieństwem indywidualnej.

Masterfranczyzę (subfranchising):
Występuje w sytuacji, gdy franczyobiorca wraz z umową o działalność otrzymuje wyłączność na prowadzenie biznesu na danym terytorium. Otrzymuje on też prawo do wprowadzania zmian w umowie, jednakże ostateczny głos w kwestiach zmian należy do franczyzodawcy.

Przedstawicielstwo regionalne:
Ten rodzaj umowy występuje w sytuacji, gdy franczyzodawca chce nawiązać współpracę z nowymi podmiotami na danym terenie. Do przedstawiciela regionalnego należy wyszukiwanie nowych partnerów, nadzór nad nimi, działania reklamowe i szkolenia. Nie ma jednak prawa podpisywania umów.

Podział rodzajów umów franczyzowych ze względu na rodzaj know-how.

Franczyza dystrybucji produktów:
W tym przypadku franczyobiorca otrzymuje w ramach umowy licencyjnej prawo do użytkowania danej marki w postaci produktów i usług,  oraz charakterystyczny model działania. Ten rodzaj franszyzy najczęściej występuje w sytuacji, gdy firmy chcą w szybki sposób rozbudować swoją sieć.

Franczyza koncepcji działalności (formuły przedsiębiorstwa):
Występuje najczęściej w przypadku firm które mają ugruntowaną pozycję na rynku oraz długoletni staż produkcyjny/usługowy. Charakterystyczne w niej jest to, że franczyzobiorca wraz z podpisaniem umowy licencyjnej zostaje zobligowany do prowadzenia działalności ściśle z koncepcją franczyzodawcy. Dotyczy się to wszystkich aspektów działalności, począwszy od obsługi klienta na uniformach pracowników kończąc. Franczyzobiorcy nie zostaje żadne pole manewru w związku z prowadzeniem działalności, z drugiej jednak strony otrzymuje kompleksową pomoc partnera w każdej możliwej formie prowadzenia biznesu.  

Ostatnim i zarazem najważniejszym podziałem umów franczyzowych są rodzaje działalności:

Franczyza dystrybucyjna (handlowa):
Tu następuje podział na konkretne branże: artykuły spożywcze i przemysłowe; artykuły zdrowotne i sportowe; odzież i obuwie; artykuły dziecięce; kosmetyki, biżuteria i upominki; artykuły dla domu i ogrodu; AGD/RTV i telekomunikacja; stacje paliw. Franczyza dystrybucyjna polega na przekazaniu franczyzobiorcy całego asortymentu produktów i wiedzy, jak należy prowadzić działalność. Franczyobiorca korzysta z pomocy franczyzodawcy z postaci szkolenia pracowników, wizualizacji punktu handlowego, marketingu itp. Jest to łatwiejszy sposób niż franczyza usługowa, gdyż nie wymaga opracowywania specjalistycznych procedur sprzedaży.

Franczyza usługowa:
Umowa franczyzowa dotyczy przekazania na rzecz franczyzobiorcy całej metodyki oraz know-how wykonywania określonych usług. Nowy kontrahent korzysta ze znaku towarowego, oraz posiada wsparcie w kwestiach marketingowych, szkoleniowych czy obsługi klienta. Ten rodzaj umowy jest bardziej skomplikowany od franczyzy dystrybucyjnej, gdyż opracowywanie procedur związanych z wykonywaniem usług jest dużo bardziej złożone. W zakres tego rodzaju umów wchodzą branże: gastronomia; edukacja; fryzjerstwo i kosmetyka; turystyka; nieruchomości; usługi dla biznesu; usługi dla klientów indywidualnych; finanse i bankowość.

Franczyza produkcyjna:
W tym przypadku dochodzi do udzielenia licencji na procedury produkcyjne i technologiczne. W ramach umowy franczyzobiorca ma prawo do wytwarzania swoich produktów metodami technologicznymi, w procesie produkcyjnym takim samym jak franczyzodawca. Może również korzystać z jego znaku towarowego. Jest zobligowany do wytwarzania produktów tej samej jakości i cechach, jak produkty wytwarzane przez franczyzodawcę.

Franczyza mieszana:
Występuje w sytuacji, gdy w ramach działalności gospodarczej, umowa franczyzowa zobowiązuje franczyzobiorców do wykonywania działań łączonych, takich jak produkcja, sprzedaż towarów i usług w ramach jednego procesu sprzedażowego. Na rynku jest wiele firm, które działają na tej zasadzie, jak choćby firmy kosmetyczne czy salony telekomunikacyjne. Franczyza mieszana łączy w  sobie cechy wszystkich powyższych rodzajów umów, czyli handlową, produkcyjną i usługową.

Rodzaj podpisywanej umowy jest więc uzależniony od charakteru działalności oraz od preferencji franczyzodawcy. Na tej płaszczyźnie przedsiębiorcy mają duże pole manewru i mogą wybrać ofertę najbardziej dostosowaną do swoich wymagań oraz oczekiwań.

Autor: Dagmara Kałdunek, Ipo.pl